در شکل زیر به صورت تیتروار مراحل چهارگانه طراحی و استقرار سیستم نت مبتنی بر وضعیت را می بینید:
CMMS چیست؟
CMMS مخفف عبارت Computerized Maintenance Management System به معنی “سيستم مديريت مکانيزه نت” است. در بسیاری از صنایع با توجه به تعداد زیاد تجهیزات و ماشین آلات و حجم بالای فعالیتهای مرتبط با سازمان نت، پیگیری امور و فعالیتها به صورت دستی و کاغذی دشوار است. لذا با استفاده از سیستم نرم افزاری یا paperless می توان بر این مشکل غلبه کرد. ضمن اینکه انجام برخی تحلیلهای آماری (شامل فاکتورهای ارزیابی کارآیی نت) تنها با بکار پگیری سیستم نرم افزاری و استفاده از کامپیوتر امکانپذیر است.
استراتژيهای نگهداری و تعمیرات
در سالهای اخیر بیشتر از هر دیدگاه مدیریتی دیگری، نگرشهای موجود در مدیریت نت تغییر یافته و دچار تحولات شگرفی شده است. نیروی محرکه اصلی این تحولات، تغییر سطح توقعات و انتظاراتی است که از سازمان نت مورد نظر است.
امروزه با ایجاد شاخه جدیدی از دانش با عنوان “مدیریت دارائی های فیزیکی” یا Physical Asset Management فعالیتهای گسترده ای در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در این موضوع صورت می پذیرد و میدان جدیدی برای گسترش دانش نت و در واقع نگاه کاملاً علمی به این موضوع ایجاد شده است.
در حال حاضر چهار استراتژی مختلف در عرصه نگهداری و تعمیرات شناخته شده اند، که عبارتند از:
- تعمیر پس از خرابی (Run to Failure)
- نت پیش گیرانه (Preventive maintenance)
- نت پیش بینانه/ پیشگویانه (Predictive maintenance)
- نت پیش اقدامانه (Proactive maintenance)
لزوم پیاده سازی سیستم‌های نگهداری وتعمیرات
هزینه‌های نگهداری و تعمیرات، در مجموع، بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید را در بر می‌گیرد. با توجه به نوع صنعت مورد بررسی، این هزینه چیزی حدود ۱۵ تا ۶۰ درصد هزینه محصول تولید شده را در بر می‌گیرد. تحقیقات نشان داده‌است که حدود ۳۳ سنت از هر دلار که برای فعالیتهای نگهداری و تعمیرات هزینه می‌شود، مربوط به فعالیتهای غیر ضروری در حوزه نگهداری و تعمیرات می‌باشد این در حالی است که صنایع آمریکا سالانه حدود ۲۰۰ بیلیون دلار برای نگهداری و تعمیرات تجهیزات خود هزینه می‌نمایند. این بدان معنی است که مدیریت صحیح فرآیند نگهداری و تعمیرات، سالانه، ۶۰ بیلیون دلار صرفه جویی در این حوزه را به همراه خواهد داشت. ژاپنی‌ها با درک اهمیت ویژه‌ای که در مدیریت فرآیند نگهداری و تعمیرات در سیستم‌های تولیدی احساس می‌کردند، اقدام به طراحی سیستم‌های مختلف نگهداری و تعمیرات، از جمله TPM نمودند و آن را به عنوان یکی از زیر سیستم‌های سه گانه تولید ناب به جهان معرفی نمودند
نقش نگهداری و تعمیرات در فضای رقابتی
بر اساس آن چه که در بخش قبل تشریح شد، به کارگیری سیستم نگهداری و تعمیراتِ خاصِ یک سازمان، می‌تواند نقش بسیار زیادی را در کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی ایفا نماید. اما این تأثیرات تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تأثیرات خاص خود را خواهد داشت که هر یک از آنها محلی از تامل خواهد بود. از این رو می‌توان به نقش مهم و تأثیر گذار استراتژی‌های مختلف نگهداری و تعمیرات بر روی کسب و کار یک بنگاه اقتصادی پی برد. در ادامه چگونگی تعاملات بین استراتژی‌های نگهداری و تعمیرات و استراتژی‌های کسب و کار مطرح خواهد شد. کلیه بنگاه‌های اقتصادی، جهت رقابت در بازار بر اساس برخی اولویت‌های مرتبط با توانمندی‌هایشان با یکدیگر به رقایت می‌پردازند. نگهداری و تعمیرات بخش جدایی ناپذیر تولید است که می‌تواند این اولویت‌های رقابتی را تحت تأثیر قرار دهد و در نتیجه استراتژی‌های کسب و کار را به شکل مثبت یا منفی متأثر سازد. برای درک بهتر این ارتباط ابتدا تعریفی اجمالی از واژه استراتژی ذکر می‌شود و سپس استراتژیِ کسب و کار و نگهداری و تعمیرات تشریح می‌شوند و در نهایت تعاملات بین آنها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
استراتژی یک الگوی منسجم است که تصمیمات را یکپارچه و متحد می‌سازد و اهداف سازمانی را آشکار ساخته و تعیین می‌کند و فعالیت‌هایی را که شرکت باید روی آنها متمرکز شود را انتخاب می‌نماید و تلاش دارد تا شرکت یک مزیت بلند مدت و پایدار در هریک از فعالیت‌هایش به دست آورد و تمام سطوح سلسله مراتبی شرکت را وارد تصمیم می‌کند و طبیعت همکاری‌های اقتصادی و غیر آن را که شرکت دارد تعریف می‌کند. بنابراین استراتژی کسب و کار، همان الگوی منسجم توصیف شده در قبل می‌باشد که محور تمام مباحث، کسب و کار سازمان خواهد بود که پورتر سه انتخاب کلی و عمومی را در استراتژی‌های سطح کسب و کار معرفی می‌نماید که شامل رهبری در هزینه، تمایز و تمرکز می‌باشد. عبارت استراتژی نگهداری و تعمیرات معمولاً به عنوان مجموعه خط مشی‌ها و مفاهیم نگهداری و تعمیرات تفسیر شده است اما از دیدگاه کلان تر این خط مشی‌های نگهداری و تعمیرات و مفاهیم، یکی از چند مولفه اصلی استراتژی نگهداری و تعمیرات را شکل می‌دهند. سایر مولفه‌های ساختاری در تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات عبارت است از ظرفیت نگهداری و تعمیرات، تجهیزات و تسهیلات نگهداری و تعمیرات، تکنولوژی نگهداری و تعمیرات و یکپارچه سازی افقی.در ادبیات این حوزه، استراتژی نگهداری و تعمیرات، به عنوان یک الگوی منسجم و جدا نشدنی و یکپارچه ساز تصمیم‌ها در عناصر استراتژی‌های متفاوت در تجانس با تولید، شرکت و استراتژی‌های سطح کسب و کار معرفی می‌شود. استراتژی نگهداری و تعمیرات اهداف سازمان را آشکار می‌سازد و طبیعت کارکردهای اقتصادی و غیر اقتصادی را که قصد دارد برای سازمان به شکل یکپارچه انجام دهد، تعریف می‌کند.با این تفاسیر ارتباط میان کسب و کار و استراتژی‌های نگهداری و تعمیرات را از طریق چارچوب زنجیرهٔ ارزشِ معروف پورتر به خوبی می‌توان درک نمود. در این چارچوب کلیه وظایفی که به وسیلهٔ یک بنگاه اقتصادی انجام می‌گیرد، به ۵ فعالیت اولیه و ۴ فعالیت پشتیبانی دسته‌بندی شود. فعالیتهای اولیه شامل تعیین حدود لجستیک داخلی، فرآیندها، لجستیک خارجی، بازاریابی، فروش و خدمات می‌شود. فعالیتهای پشتیبانی شامل تدارکات، تکنولوژی، مدیریت منابع انسانی و زیر ساخت‌های سازمان می‌شود. بعدها برخی از نویسندگان بر اساس درک و تحلیلهای جدید، دسته‌بندی فوق را تغییر دادند. برای مثال در گذشته اغلب برای فرآیند نگهداری و تعمیرات به جهت این که به عنوان سربار تولید در نظر گرفته می‌شد، در زنجیرهٔ ارزش، جایگاهی برای آن در نظر گرفته نشد.این در حالی است که با در نظر گرفتن آن به عنوان یک فرآیند در زنجیرهٔ ارزش، مدیریت می‌تواند تأثیرات نگهداری و تعمیرات و استراتژی‌های مختلف آن را بر روی زنجیرهٔ ارزش و استراتژی کسب و کار خود تصور نماید. به هر حال، فرآیند نگهداری و تعمیرات در تعیین سطح شاخص رقابت پذیری یک سازمان از نقش حساس و غیر قابل انکاری برخوردار است و در مجموع می‌توان تحلیلهای گوناگونی را در ارتباط با این فرآیند در چهار حوزه هزینه، کیفیت، انعطاف‌پذیری و قابلیت تحویل مورد بررسی قرار داد.بر این اساس ارائه مدل‌های تصمیم‌گیری برای انتخاب استراتژی‌های مختلف نگهداری و تعمیرات و یا انتخاب ترکیبی از آنها، توسط برخی نویسندگان مد نظر قرار گرفته‌است.
استراتژی‌های نگهداری و تعمیرات
در بخش قبل به تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات پرداختیم. بر این اساس و در نتیجه تغییر و تحول در استراتژی‌های کسب و کار و نیز تغییر در پارادایم‌های حاکم در تولید و پاره‌ای عوامل دیگر نظیر پیشرفت جوامع به سمت جامعه اطلاعاتی، استراتژی‌های مختلف نگهداری و تعمیرات به وجود آمده‌اند. برخی از مهم‌ترین این استراتژی‌ها عبارت‌اند از نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه PM))، نگهداری و تعمیرات پیشگویان PM))، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شرایط CBM)) ، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان RCM، نگهداری و تعمیرات ناب Lean maintenance، نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر TPM، نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر ناب Lean TPM ، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر ریسک RBM، نگهداری و تعمیرات چاب Agile Maintenance ، نگهداری و تعمیرات مجازی Virtual Maintenance.
انواع سيستم هاي تعميراتي
نقش قسمت تعميرات تنها تعمير دستگاه هاي خراب نمي باشد بلكه بايد مرتباً در فواصل مشخص دستگاه ها را بازديد كند, روغنكاري نمائيد, صورت لوازم يدكي و احتياجات را تنظيم نموده و برنامه هاي تعميرات اساسي و تعميرات غير اساسي را پي ريزي كند. تمام اين عمليات را به نحوي انجام دهد كه مزاحمتي براي جريان توليد پيش نياورد(يا بحداقل پيش بياورد) .
كيفيت و ظرفيت كاركنان قسمت تعميرات بايد تا حدي باشد كه قسمت بتواند وظايف خود را حتي در شرايط مشكل زيادي كار نيز تحميل كند.
تنظيم هاي عادي دستگاه را انجام دهد, به تعميرات اساسي و غير اساسي دستگاه ها برسد بالاخره اگر تغيير در محل و جابجا كردن ماشين نيز پيش بيايد آنرا نيز انجام دهد.
حالت ايدآل آن است كه اصولاً خرابي پيش نيايد و خواباندن دستگاه ها جز آنچه در برنامه كلي پيش بيني گرديده لازم نشود, بدون شك رسيدن به اين حالت ايده آل امر بسيار مشكل و در بعضي مواقع غير ممكن است. براي رسيدن به حالت ايده آل فوق و هدفهاي تعميرات و نگهداري روشهاي مختلفي متداول است كه ذيلاً بشرح تعدادي از آنها مي پردازيم.
روش جانشين كردن سرمايه
در اين حالت يك ماشين يا دستگاه يدكي براي هر دستگاه در كارخانه موجود است كه به مجرد خراب شدن دستگاه اولي, دستگاه يدك جانشين آن مي گردد.
تعميرات خرابي
در اين روش از ماشين يا دستگاه بدون رسيدگي زياد آنقدر كار می كشند تا ماشين از كار بيافتد و وقتي كه از كار افتاد تعمير آن را شروع مي نمايند و به معني ديگر آنكه براي پيش گيري از خرابي يا از كار افتادن دستگاه هيچ يا تقريباً هيچ فعليتي انجام نمي شود.
روش تعميرات پيش گيري
بطور كلي مي توان اين روش را بهترين و سالمترين نوع تعميرات دانست و اين روشي خواهد بود كه ما توصيه و رويش بحث خواهيم كرد. در اين روش با پيش بيني هايي كه بعمل مي آيد از بوجود آمدن خرابي ها از فبل جلوگيري مي شود.نه آنكه به انتظار خوابيدن دستگاه و بعد عمليات تعمير را شروع نمائيد. در اين روش مي بايست ابتداء مبادرت به استخراج دستورالعمل هاي تعميراتي در فواصل زماني تعيين شده توسط كارخانه سازنده نمود سپس طبق آن عمل كرد.
تعميرات برنامه اي
بطور كلي و بعنوان يك اصل مسلم بايد گفته شود. براي اينكه از يك دستگاه توليدي بتوان كار بدون دردسر انتظار داشت در فواصل معيني از آن بازديد و تعمير اساسي يا تعويض قطعات بعمل آيد. روي تجارب كار مي توان فواصل چنين بازديد و تعميرات را براي كار كردن بدون دردسر هر دستگاه را تعيين كرد.
روش تعميرات توليدي
بطوريكه ديده شد تعميرات پيشگيرانه مستلزم بازديدهاي دائمي و نگهداري منظم است كه من غير مستقيم هزينه هاي نسبتاً سنگين براي تعميرات كارخانه ببار مي آورد در اينجا روش ديگري بنام تعميرات توليدي وجود دارد كه در اين روش در مورد تنها قسمتي از ماشين آلات و وسایل كارخانه كه كار منظم و دقيق آنها جنبه حياتي براي توليد دارد تعميرات پيشگيري عمل مي شود و در مورد ساير دستگاه ها تعميرات برنامه اي انجام مي شود.
روش تعميرات خرابي
همانطوريكه قبلاً ذكر شد در اين روش دستگاه بدون انجام بازديد يا تعميرات دوره اي كار كرده و هرگاه كه به هر علتي از كار افتاده اقدام به تعمير آن مي شود.
با توجه به اينكه انجام تعميرات پيشگيري تعداد تعميرات خرابي هر دستگاه را بطور قابل ملاحظه اي پائين آورد ولي هرگز بكلي اين نوع تعميرات را از بين نخواهد برد.